Plaatjesboeken dus. Strips. Graphic novels. Had ik visuele poëzie al genoemd? Er zijn aardig wat manieren om verhalen te vertellen in woord en beeld. Hier deel ik af en toe voorbeelden uit m’n boekenkast. Meestal lukraak, maar deze keer blijkt er iets van samenhang in de selectie te zitten. Drie kleine boekjes van minstens 40 jaar oud, met eigenwijs tekenwerk.
UBU – Franciszka Themerson (naar Alfred Jarry, vertaling Dolf Verspoor)
Ze had het originele toneelstuk uit 1896 van Alfred Jarry al eens geïllustreerd, kostuums en decor ontworpen voor een opvoering – daarna maakte Franciszka Themerson in 1970 de strip met tekeningen. Het is een absurdistisch verhaal over de machtsgreep van veelvraat baas Ubu, bijgestaan (en aangespoord door) zijn echtgenote, vrouw Ubu.
Getekend in een lekker brutaal en vrij handschrift, maar niet alles is zomaar uit de losse pols: vooral de vette lijnen zijn voor de zwaarlijvige Ubu (die overigens ook een vetkaars op zijn hoofd blijkt te hebben). Andere figuren zijn juist fijntjes en bijna geometrische mannetjes. Maar allemaal kunnen ze vrij bewegen: op geen enkel paneel blijven de lijnen binnen de kaders. En dat past juist bij deze vet aangezette karakters. En bij de eigen taal (zoals schrijver Jarry dat ook al in het Frans deed): “Proep! Mannen, valt aan!”
- De Revisor publiceerde de strip in afleveringen, staat online op DBNL, maar helaas niet in de juiste volgorde en niet van de beste kwaliteit.
Klein Pulcinellenboek voor Anneke – Peter Vos
Hoe gaat het eraan toe in het land waar de pulcinellen wonen? Daar is dood, macht, erotiek, natuur, creativiteit, én daar zijn wezens die zich verpakken in andere lijven of ledematen. Oh, en alles wat er nog meer uit de hand en het hoofd van Peter Vos komt. Dat is dus behoorlijk veel, op die 72 kleine bladzijden (met gedetailleerde tekeningen waar je in verdwijnt). Zo veel zelfs, dat het het boekje overspoelt en de tekst overgroeit waardoor de inleiding, hoofdstukken en paginanummers niet of nauwelijks te lezen zijn. Maar zulke logische en verklarende elementen horen dan misschien ook helemaal niet thuis in deze wereld van de Italiaanse Jan Klaassens.
- Niet nieuw, wel tweedehands te vinden
Lettres à Giorgio – Jean-Michel Folon
Hoe het toch loont om in bakken met oude boeken te neuzen (op een markt in Frankrijk in dit geval)! En hoe het toch loonde om brieven te schrijven. Want dan kun je dus méér doen dan op ‘send’ drukken. Je kunt je brief verpakken en de verpakking een stuk opleuken – wat de Belgische kunstenaar Jean-Michel Folon deed met zijn brieven aan een zekere Giorgio in de jaren rond 1970.
Deze geïllustreerde enveloppen zijn cadeautjes op zich; veel tekeningen reageren op een voorgedrukte afbeelding op de envelop of postzegel zelf. Misschien zaten er niet eens brieven in? Voorin het boekje staat een quote van Folon: “On écrit toujours une image à quelqu’un”.
- Meer lees je op de site van de Fondation Folon